STANOWISKO OGÓLNOPOLSKIEGO TOWARZYSTWA ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓ W „3R” WS RZĄDOWEGO PROJEKTU USTAWY O OPAKOWANIACH I ODPADACH OPAKOWANIOWYCH W WERSJI SKIEROWANEJ DO PARLAMENTU 5.5.2000

Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów „3R” negatywnie ocenia przedłożony przez Rząd projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.

Projekt ten wprowadza do polskiego ustawodawstwa wąsko rozumiane postanowienia Dyrektywy Unii Europejskiej 94/62/EC w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Ograniczono się jedynie do określenia ogólnych obowiązków niektórych sektorów obrotu opakowaniami, wymogów dotyczących znakowania opakowań oraz obniżenia zawartości metali ciężkich – z możliwością przedłużenia terminu obowiązywania ostrzejszych wymagań.
Projekt ustawy nie wprowadza żadnych mechanizmów przeciwdziałania powstawaniu odpadów z opakowań i ochrony rynku opakowań wielokrotnego użytku (zwrotnych). Nie wspiera także rozwoju rynku produktów wykonanych z surowców wtórnych, a tym samym ważnego sektora gospodarczego, jakim jest przemysł przetwórstwa i recyklingu odpadów.
Nie skorzystano ze sprawdzonych wzorów i doświadczeń krajów członkowskich Unii, które na bazie Dyrektywy 94/62/EC stworzyły całościowe systemy przeciwdziałania i recyklingu odpadów opakowaniowych.
Ponadto nie przedstawiono aktów wykonawczych do projektu ustawy.
Poniżej przedstawiamy uwagi szczegółowe, które mogą być pomocne przy sformułowaniu zmian do proponowanego projektu ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.
W projekcie brak jest mechanizmów ochrony rynku opakowań zwrotnych.
W projekcie pierwotnym, przygotowanym na zlecenie Ministerstwa Środowiska przez Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów „3R”, zaproponowano, aby ustanowić określone, obowiązkowe poziomy procentowe opakowań zwrotnych, podobnie jak to ma miejsce w Niemczech i Portugalii. Ponadto, we wszystkich krajach Unii (załącznik) chroni się rynek opakowań zwrotnych przez nałożenie dodatkowych opłat lub zakazów wprowadzania opakowań jednorazowych dla niektórych grup produktów.
Aktualny, średni poziom opakowań zwrotnych w stosunku do jednorazowych wynosi w Polsce około 30% dla wszystkich typów napojów, w tym piwa (bez produktów mleczarskich, win i pozostałych alkoholi). Szczególnie wysoki jest dla piwa, gdzie opakowania zwrotne są stosowane na poziomie ok. 50 – 70%. Dla innych produktów, jak soki, napoje gazowane, woda mineralna, poziom ten wynosi odpowiednio: 4%, 14,1%, 10%, i wciąż spada.
Proponujemy zatem wprowadzenie następującego zapisu dla ochrony rynku opakowań zwrotnych w rozdziale 2):
1. Liczba wprowadzanych do obrotu napojów konsumpcyjnych w opakowaniach jednostkowych wielokrotnego użytku powinna wynosić co najmniej 30%, a począwszy od 1.1.2007 50%, za 100% przyjmując całkowitą liczbę napojów konsumpcyjnych w opakowaniach jednostkowych wprowadzanych do obrotu w danym roku kalendarzowym.
2. Minister właściwy do spraw środowiska może w drodze rozporządzenia nałożyć obowiązek stosowania kaucji na określone opakowania jednorazowe, gdy całkowita liczba wprowadzanych do obrotu opakowań wielokrotnego użytku jest niższa niż wymieniona w ust. 1.
(napój konsumpcyjny – rozumie się przez to wody mineralne, soki, napoje bezalkoholowe, niskoalkoholowe i wina).

Aby przeciwdziałać powstawaniu odpadów oraz zapewnić konsumentowi możliwość wyboru pomiędzy opakowaniami jednorazowymi i zwrotnymi należy zobowiązać jednostki handlu detalicznego do posiadania w ofercie opakowań zwrotnych (w rozdziale 4):
Placówki handlowe sprzedające napoje konsumpcyjne w opakowaniach jednorazowych zobowiązane są do posiadania w ofercie handlowej tych samych produktów dostępnych w opakowaniach wielokrotnego użytku.
Podobny obowiązek powinien być nałożony na gastronomię (w rozdziale 4):
Zakłady gastronomiczne zobowiązane są do posiadania w ofercie handlowej napojów konsumpcyjnych w opakowaniach wielokrotnego użytku.
Art. 3 ust. 3. p. 1. Definicja odpadów opakowaniowych jest niezgodna z Dyrektywą 94/62/EC (art. 3 ust. 2), gdyż nie uwzględnia materiałów opakowaniowych. Ponadto, odpady powstające w procesie produkcji opakowań nie są opakowaniami, więc wpisanie ich jako wyjątku jest pozbawione sensu.
Zapisy art. 5, ust. 2 oraz art. 24, dotyczące zawartości metali ciężkich w opakowaniach.
Wg Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań poziom ten można obniżyć bardzo szybko, w ciągu 3 lat. Nie jest więc potrzebny długi okres przejściowy, wskazywany w projekcie ustawy.
Na brak konieczności wprowadzanie długich okresów przejściowych zwraca także uwagę Komitet Integracji Europejskiej, w swojej opinii z. 29.4.2000 (pkt. V).
Niedostatecznie rozwiązana jest sprawa nakładania ograniczeń dla niektórych rodzajów opakowań. W art. 5, ust. 3 przewidziano, że Minister może wydać w formie rozporządzenia wymagania dotyczące odzysku, recyklingu oraz wielokrotnego użytku, ale brak jest tam mowy o ewentualnych ograniczeniach dla opakowań trudnoprzetwarzalnych, lub których odzysk i recykling jest toksyczny (takich jak np. PCW). Uzasadnieniem dla wprowadzenia takiego zapisu są opublikowane ostatnio przez Komisję Europejską raporty nt recyklingu, spalania i składowania PCW: http://www.europa.eu.int/comm/environment/waste/facts_en.htm
Proponujemy dodanie następującego zapisu (jako art. 5 ust. 4):
Minister właściwy do spraw środowiska kierując się dostępnymi możliwościami technologicznymi i względami ochrony środowiska może w drodze rozporządzenia ustanowić ograniczenia lub zakazy stosowania określonych materiałów opakowaniowych, których odzysk lub recykling ze względów technicznych jest utrudniony lub ma szkodliwy wpływ na środowisko.
Art. 10. ust. 2. Znajduje się w nim niejasne pojęcie „ceny substancji”. Nie wiadomo czy chodzi o cenę brutto czy netto produktu.
Art. 12. Określenie obowiązków sprzedawcy w zakresie „przekazywania konsumentom informacji” jest zbyt ogólne, zwłaszcza w odniesieniu do obowiązku „właściwego postępowania z odpadami opakowaniowymi”. Nie wiadomo w jaki sposób te informacje miałyby być „przekazywane” – w formie ustnej? Ulotki wręczanej każdemu klientowi?
Proponujemy pozostawienie jedynie obowiązku dotyczącego przekazywania informacji o możliwościach zwrotu opakowań wielokrotnego użytku i ich recyklingu (p. 1).
Art. 14. Nie jest wystarczająco jasne jaki jest zakres obowiązku prowadzenia przez jednostki handlu „selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych”. Czy chodzi o zbiórkę (selekcję) własnych odpadów czy też pochodzących od klientów.
Obowiązek ten powinien dotyczyć wyposażenia jednostki handlowej w pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów oraz odzysku i recyklingu własnych odpadów.
W artykule 18. nie wprowadzono zapisu zobowiązującego administrację publiczną do zakupów w pierwszej kolejności produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku oraz artykułów wykonanych z surowców wtórnych tak, aby wspierać rozwój przemysłu przetwórstwa i recyklingu odpadów (np. makulatury i szkła).
Pominięto zapis dotyczący obowiązku organizacji selektywnej zbiórki i recyklingu opakowań/odpadów komunalnych w miejscowościach liczących ponad 5000 mieszkańców (1740 gmin). Przy braku nałożenia na większe gminy tego obowiązku, nie będzie możliwe osiągnięcie założonych poziomów odzysku i recyklingu opakowań. Podobne rozwiązanie jest stosowane np. w Hiszpanii.
Zbyt niskie są zaproponowane w ustawie o opłacie produktowej poziomy recyklingu dla tworzyw i opakowań wielowarstwowych (docelowo 16%). Doprowadzi to do niezdrowej konkurencji z innymi opakowaniami, gdyż różnica wynosi aż 29%. Istnieją możliwości technologiczne na przetworzenie przynajmniej 25% tworzyw, począwszy od r. 2007 (a nawet wcześniej). W przypadku opakowań wielowarstwowych są już dostępne technologie do ich przetwórstwa na wysokim poziomie.
Należy wprowadzić obowiązek wykorzystania wyselekcjonowanych odpadów opakowaniowych w pierwszej kolejności do recyklingu. Pozwoli to na zmniejszenie zużycia energii i materiałów pierwotnych, ograniczy zanieczyszczenia powodowane przez spalanie odpadów oraz będzie wspomagać rozwój sektora przetwórstwa odpadów:
1. Odzysk energii z wysegregowanych odpadów z opakowań poprzez ich termiczne przekształcanie jest dopuszczalny wyłącznie w przypadku braku możliwości innego rodzaju ich odzysku.
2. Warunek określony w ust. 1. uwzględnia się przy wydawaniu pozwoleń wymaganych dla termicznego przekształcania odpadów na podstawie przepisów o odpadach.