SKARBY KRZEMIONEK

Krzemionki Podgórskie w Krakowie – mozaika zieleni, zabytków, krajobrazów, historii pradawnych i współczesnych, miejsce warte uwagi i szczególnej troski. Teren w samym sercu Krakowa, gdzie spotkać można wiele cennych gatunków zwierząt i roślin, podziwiać najpiękniejsze panoramy miasta, wędrować po malowniczych zakątkach, poznać wyjątkowe dzieje i tradycje Podgórza.

Zainteresowanie Krzemionkami znacz¬nie wzrosło w drugiej połowie XIX w. Z inicjatywy radnych podejmowane były wówczas akcje obsadzania podgórskich wzgórz drzewami, a okolica była objęta niepisaną formą ochrony. Przy budowie szkół starano się, by były „otoczone ogrodami, w zdrowym i pięknym położeniu”, a przy Placu Lasoty powstały urokliwe wille „osiedla-ogrody”.
Przywrócenie dawnej świetności Krzemionek to jedno z zadań, jakie stawia sobie projekt „Podaj Dłoń Naturze” realizowany w Fundacji Wspierania Inicjatyw Ekologicznych. Pomysłów jest wiele – od ożywienia starych kamieniołomów i wykorzystania ich do edukacji ekologicznej, po najbardziej szalone – jak manufaktura czekolady w starych halach fabrycznych, nawiązująca do tradycji słynnej podgórskiej firmy cukierniczej „Kryształ”.
Krzemionki to teren bardzo ciekawy geologicznie, świadczy o tym zarówno nazwa terenu, jak i fakt, że położony jest tu jeden z pięciu krakowskich rezerwatów przyrody – „Bonarka”. Botaników zainteresują z pewnością fragmenty muraw kserotermicznych, występujące na półkach skalnych i wokół Kopca Krakusa oraz zbiorowiska pionierskie, tworzące się w licznych, nieczynnych już kamieniołomach. Wśród kamieniołomów z pewnością najciekawszy jest „Liban”, nieczynny już kilkanaście lat, w którym wytworzyło się prawdziwe sanktuarium przyrody. Teren kamieniołomu jest zamknięty, a nawet jeśli uda się do niego wejść, pierwszy z dwóch stawów stanowi naturalną przegrodę, zamykającą wejście do dalszej części obszaru. Budynki będące pozostałościami dawnych wapienników, oraz dekoracje wykorzystywane podczas kręcenia w tym miejscu filmu „Lista Schindlera”, dopełniają całości krajobrazu. Nad stawem spotykamy niesamowite bogactwo ważek, w górze szybują sokoły. Rechot płazów, umykające spod nóg jaszczurki, odbijające się echem odgłosy kaczek. Mam nadzieję, że uda się to miejsce udostępnić dla każdego, kto będzie chciał zobaczyć, jak wspaniale przyroda w centrum miasta potrafi zagospodarować dla siebie niemalże każdy skrawek terenu.

W okolicy Ośrodka TV, z wieżą telewizyjną dominującą nad masywem Krzemionek, natrafiamy na środowisko skałek wapiennych, charakteryzujące się otwartymi przestrzeniami trawiastymi, pokrytymi systemem terasów, skarp i nasypów. Centralną część zajmują budynki TV wybudowane w 1968 r. Pierwotny charakter tego fragmentu Krzemionek zmieniony został już w l. 1849-53 budową umocnień twierdzy Kraków – w tym bastionem „Krzemionki” w miejscu obecnego Ośrodka TV. Dziś dominują tu młode zadrzewienia, których wiek nie przekracza 50 lat, pojedynczo rosną starsze grochodrzewy i kasztanowce. Mimo, że teren ze wszystkich stron otoczony jest ruchliwymi ulicami, zimą można było spotkać tu sarny, a wieczorne letnie spacery zazwyczaj dostarczają spotkań z jeżami. Jedna z prac magisterskich dotyczących ornitofauny Krakowa odnotowuje tu 60 gatunków ptaków.

Zwiedzając Krzemionki warto zajrzeć również do położonego w malowniczej kotlinie Parku Bednarskiego. Zajmuje on powierzchnię 7,2 ha. Został założony przez kierownika podgórskiej szkoły, Wojciecha Bednarskiego, twórcę Towarzystwa Upiększania Miasta Podgórza, jako naturalny park krajobrazowy o mieszanym drzewostanie (ponad 100 gatunków drzew). Otoczony w części stromymi zboczami skał wapiennych, zyskuje przez to naturalne urwiska, doliny, wzniesienia terenu. Park otwarto w 1896 r. na miejscu kamieniołomu. Jest to przykład spektakularnej rekultywacji terenów poprzemysłowych, wyprzedzającej o dziesiątki lat dzisiejsze trendy ekologiczne. Pięknie położony i świetnie utrzymany wabi wspaniałym drzewostanem, bielą skał i ściąga mieszkańców całego Krakowa – często jest oceniany jako najpiękniejszy park miasta.
Osoby chcące pomóc w działaniach na rzecz Krzemionek zapraszamy do kontaktu z FWIE. Szukamy chętnych do współpracy przyrodników, fotografów, osób mogących prowadzić warsztaty z różnych dziedzin, każdego kto ma trochę czasu i chciałby poświęcić go dla miejsca, które ma ogromną szansę odzyskać swą niepowtarzalną tożsamość i specyficzny urok.