CO W PRAWIE PISZCZY: REFERENDUM LOKALNE

Parlament uchwalił 15 września 2000 r. ustawę o referendum lokalnym (Dz. U. 2000, nr 88, poz. 985), która spowodowała utratę mocy poprzedniej ustawy z 11.10.1991 o referendum gminnym.

Jak doprowadzić do referendum?

Wg ustawy referendum to głosowanie, w którym mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) wyrażają w drodze głosowania swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej danej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki lub ws. odwołania organu stanowiącego tej jednostki (np. rady gminy).

Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu lub 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum może wystąpić:
• grupa co najmniej 15 obywateli, którzy mają bierne prawo wyborcze, a w odniesieniu do referendum gminnego grupa 5 obywateli mających bierne prawo wyborcze;
• statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego;
• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, działająca na terenie jednostki samorządu terytorialnego.

Osoba inicjująca referendum musi powiadomić o tym fakcie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządu (w przypadku gminy będzie to wójt, burmistrz lub prezydent, w przypadku powiatu starosta, zaś w województwie marszałek). Powiadomienie powinno zawierać imiona i nazwiska, adresy oraz numery ewidencyjne PESEL wszystkich członków grupy obywateli oraz wskazanie osoby będącej pełnomocnikiem grupy; określenie sprawy, w której ma zostać przeprowadzone referendum. Przewodniczący zarządu na piśmie potwierdza otrzymanie zawiadomienia.

Przewodniczący zarządu na pisemny wniosek inicjatora referendum powiadamia go o liczbie mieszkańców mających bierne prawo wyborcze.

Następnie inicjator o swoim przedsięwzięciu powinien na swój koszt powiadomić mieszkańców o zamierzonym referendum, podając pytania referendum. Teraz inicjator ma 60 dni od chwili powiadomienia przewodniczącego zarządu na zebranie podpisów mieszkańców, którzy zechcą poprzeć jego inicjatywę. Podpisy zbiera się na kartach, na których znajduje się informacja o przedmiocie zamierzonego referendum oraz o tym, że poparcia nie można wycofać. Osoba popierająca referendum musi podać imię, nazwisko, adres i numer ewidencyjny PESEL oraz własnoręcznym podpisem potwierdzić te dane. W ciągu tych 60 dni inicjator przekazuje przewodniczącemu zarządu pisemny wniosek o przeprowadzenie referendum. Także otrzymanie tego wniosku przewodniczący potwierdza na piśmie. Przewodniczący zarządu przekazuje ten wniosek przewodniczącemu organu stanowiącego jednostki samorządu np. rady gminy. Komisja wyłoniona z rady sprawdzi czy wniosek jest poprawny i spełnia wszystkie wymogi ustawowe, jeżeli nie, zostanie zwrócony inicjatorowi w celu usunięcia uchybień. Inicjator ma na to 14 dni.

Jeżeli wniosek spełnia wymogi ustawy, organ stanowiący podejmuje w terminie 30 dni uchwałę o przeprowadzeniu referendum. Organ stanowiący jest związany treścią wniosku. Uchwała musi zostać opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym, a uchwała rady gminy musi być ponadto rozplakatowana lub rozpowszechniona w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Gdy wniosek zostanie odrzucony, albo organ stanowiący nie dotrzyma terminu inicjatorowi referendum przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) w terminie 14 dni od doręczenia uchwały lub upływu terminu do jej podjęcia. NSA rozpatruje sprawę w terminie 14 dni, a wyrok jest ostateczny. Jeżeli NSA uwzględni skargę, to wyrok zastąpi uchwałę i rada będzie zobligowana przeprowadzić referendum w dzień wolny od pracy w okresie między 30 a 40 dniem od ogłoszenia wyroku.

Z dniem podjęcia uchwały rozpoczyna się kampania referendalna, która kończy się na 24 godziny przed dniem głosowania.

Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wynik referendum jest wiążący, jeżeli za oddano więcej niż połowę głosów ważnych.

Referendum to ważny środek wpływania na politykę prowadzoną przez naszych przedstawicieli. Nie rezygnujmy więc z jednego z nielicznych przejawów demokracji bezpośredniej.